Ahıska Türk Kültüründe Geleneksel Başörtüsü Katha-Leçek

Nargül Paşa Sakızlı

doi:10.5281/zenodo.7988136

Yazarlar

Nargül Paşa Sakızlı Sanat Tarihçisi https://orcid.org/0000-0001-6462-104X

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.7988136

Anahtar Kelimeler:

Ahıska, Gelenek, Katha-leçek, Giyim, Başörtüsü

Özet

Bu yazıda Ahıska Türk kültüründe önemli bir kadın giysisi olan katha-leçek başörtüsü üzerinde durulmuştur. Bu örtü ve örtünme kültürü analiz edildiğinde bunun basit bir giyinme olmadığı, içinde özel kültürel örüntülerin bulunduğu görülmektedir. Kültür, tüm insanlık boyunca üretilen ve kuşaktan kuşağa aktarılan maddi ve manevi bir değerdir. Bu değer, yaşama ve düşünme tarzını etkileyerek bir toplumu diğerinden ayırmakta ve bir kimlik niteliğini oluşturmaktadır. Bu kimliğin kökleşmiş vaziyeti ise geleneksellik kazanmaktadır.

Ahıska Türklerinin de kendilerine özgü giysileri vardır. Bu giysiler özellikle kadınlarda görülmekte olup, kendine özgü güzellikler ve işlevler taşımaktadır. Katha-leçek bunların arasındadır. Giysilerin şekilleri, malzemesi ve çeşitliliğini oluşturan birçok faktör vardır. Son yüzyılda Ahıska Türklerinin sürgün nedeniyle yaşadıkları bölgeyi değiştirmiş olmaları, çağın değişmesi ve moda gibi nedenlerden ötürü Ahıska kadın giyimindeki değişmelerin anlaşılması için geleneksel olanın araştırılıp ortaya konulması gerekir.

Yapılan incelemede katha-leçek başörtüsü hakkında bilimsel bir çalışmaya rastlanmamıştır. Oysa Ahıska ile aynı kültürü paylaşan bölgelerde de bu giysinin benzerleri tespit edilmiştir. Ahıska Türklerinde halen devam etmekte olan bu geleneksel giysinin ve işlevlerinin, dayandığı kültürel örüntünün araştırılması önem kazanmaktadır.

Bu çalışmada “Katha-leçek nasıl bir gelenektir?”, “Katha-leçek neden ve nasıl yapılır?”, “Katha-leçek hangi coğrafya ve kültürlerde görülmektedir?”, “Katha-leçek kullanımının şimdiki durumu nedir?” gibi sorulara yanıtlar aranmıştır.

Referanslar

Acar, H. (2019). Türk kültür ve devlet geleneğinde kadın, İnsan ve İnsan, C. 6, S. 21, s. 395-411.

Bilal, M. (2018). Divanü Lügat-it-Türk’e göre Türklerde giyim kuşam kültürü, Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 19, s. 533-542. DOI: 10.16989/TIDSAD.1642

Candan, E. (2017). Atalarımızın Gök Tanrı dini, Sınır Ötesi Yayınları.

Çoruhlu, Y. (2020). Erken devir Türk sanatı- İç Asya’da Türk sanatının doğuşu ve gelişimi, Kabalcı Yayınları.

Devrişeva, F. (2010). Kazakistan’da Ahıska Türklerinin sosyal-kültürel yapılarındaki değişmeler, [Yüksek Lisans Tezi], https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.

Koçu, R. E. (1967). Türk giyim kuşam ve süslenme sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları, Başnur Matbaası.

Köymen, M. A. (1971). Alp Arslan zamanı Türk giyim-kuşam. Selçuklu Araştırmaları Dergisinden 3. Ayrı Basım, s. 52-84.

Önder, M. (1973). Selçuklu devri kadın başlıkları. Türk Etnografya Dergisi, S. 13, s. 1-8.

Paşayeva, V. (2010). Azerbavcan’ın Basgal kövü kelagavı dokumaları, Sanat Dergisi, S. 13, s. 135-145.

Salman, F. (2007). Çorum ve civarında geleneksel giysilerin özellikleri, Sanat Dergisi, S. 12, s. 25-38.

Söyük, M. & Ortaç, H. S. (2021). Kastamonu ili Tosya ilçesi geleneksel kadın başlıkları, İBAD Sosyal Bilimler Dergisi, S. 11, s. 343-357. DOI: 10.21733/ibad.918363

Şilahşör, Ö. (2017). Ahıska Türklerinin giyim kültürü. Erzincan Üniversitesi Uluslararası Ahıska Türkleri Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Mayıs 2017, Cilt 1 içinde (Ed. H. Akın). Erzincan Üniversitesi Yayınları.

Tezcan, M. Giyim olgusuna sosyo-kültürel bakış ve Türklerde giyim, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 1, s. 255-276.

Ural, U. (1998). Artvin-Şavşat ilçesi kadın giysilerinin incelenmesi, [Yüksek Lisans Tezi], İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.

Yılmaz, A. (2021). Sultan II. Mahmud dönemi sikkeleri ve İznik Müzesi’nden örnekler, Tarih ve Gelecek Dergisi, C. 7, S. 2, s. 904-922.

İNTERNET KAYNAKLARI

URL 1:

https://www.reddit.com/r/pics/comments/qq2k7q/just_a_girl_with_a_golden_eagle_kazakhstan/

URL 2: https://ungo.com.tr/2019/11/kazakistan-hakkinda-bilgiler/ (Erişim tarihi: 5.10.2022)

URL 3: https://www.pinterest.com/pin/541065342744058150/ (Erişim tarihi: 5.10.2022)

URL 4: https://instagram.com/katha_leceg.ua?igshid=MmJiY2I4NDBkZg (Erişim tarihi: 2.10.2022)

URL 5: https://svadebniy_salon_schaste (Erişim tarihi: 2.10.2022)

URL 6: https://www.rsl.ru/ru/materialyi-novostej/kak-tyubetejka-stala-simvolom-czentralnoj-azii (Erişim tarihi: 1.10.2022)

URL 7: https://eniyicevaplar.com/arsiv/makale/read/24977-macar-altin-ne-demek (Erişim tarihi: 2.10.2022)

URL 8: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bolu/kulturatlasi/giyim-kusam353895 (Erişim tarihi: 3.10.2022)

URL 9: https://tr.pinterest.com/pin/444660163210820369/ (Erişim tarihi: 5.10.2022)